2025 Yılı Bütçesi TBMM'de

Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile bağlı ve ilgili kurum ve kuruluşların 2025 yılı bütçesini sundu.

 

Türkiye’nin; kalkınma yolculuğunda yatırım, istihdam, üretim ve ihracat rotasında ilerlediğini ve 16 çeyrektir büyümesini sürdürdüğünü belirten Bakan Kacır, şunları söyledi:

 

SANAYİ ÜRETİMİ: Sanayi üretim endeksi pandemi öncesi döneme göre; Almanya’da yüzde 10,3; İtalya’da yüzde 6,1; Fransa’da yüzde 3 ve İspanya’da yüzde 1,4 aşağıda seyrederken; Türkiye’de aynı dönemde yüzde 19,7 yükseldi. Bu yılın ilk on ayında ihracatımız 209,7 milyar dolardan 216,4 milyar dolara çıktı. İhracatımız savunma ve havacılık sanayiinde yüzde 17,8; çelikte yüzde 8,8; otomotivde yüzde 6,4; halıda yüzde 5,8; kimya ürünlerinde yüzde 2,5 arttı. Bu başarı kuşkusuz son 22 yılda elde ettiğimiz kazanımların sonucudur. Bu dönemde; Sanayide çalışan sayımız 3 milyon 900 binden 6 milyon 700 bine çıktı. Sanayi üretimimiz 3,2 katına yükseldi.

 

İMALAT SANAYİ: İmalat sanayi katma değerinde dünyadaki payımız yüzde 0,70’den 1,33’e ulaştı. Yıllık ihracatımızı 36 milyar dolardan 262 milyar dolara çıkardık. İhracatımızın dünyadaki payı yüzde 0,55’den 1,07’ye yükseldi. Orta yüksek ve yüksek teknolojili ürünlerin ihracatını 10,3 milyar dolardan 97,2 milyar dolara çıkardık. Türkiye bugün, Çin’den Orta Avrupa’ya kadar uzanan kuşakta en fazla ürünü rekabetçi şekilde en fazla ülkeye ihraç edebilen ülkedir.

 

AR-GE HARCAMALARI: 2002 yılından bu yana Türkiye’nin Ar-Ge harcamalarını 1,2 milyar dolardan 16,1 milyar dolara yükselttik. Aynı dönemde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli sayımız 29 binden 291 bine çıktı. Bin 327 Ar-Ge ve 332 tasarım merkezinde gerçekleştirilen 96 binden fazla Ar-Ge projesini destekledik. Sayıları 2’den 104’e çıkan teknoparklarımızda yenilikçi fikirler katma değerli ürünlere dönüşüyor. 11 bin 86 girişimin inovasyonu sürdürdüğü teknoparklarımızda yürütülen proje sayısı 78 bini aştı.

 

12. KALKINMA PLANI: Kritik alanlarda bağımsızlık ve yüksek katma değerli üretim, kalkınma hızımızı tayin ediyor. Türkiye’yi üst gelir grubu ülkeler arasına taşımak ve milletimizi daha müreffeh kılmak için, teknoloji devriminin fırsatlarını değerlendirerek, atılımımızı hızlandırıyoruz. 12. Kalkınma Planımız doğrultusunda 2028’e kadar yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürünlerin ihracatını 97 milyar dolardan 176 milyar dolara çıkaracağız. İleri teknoloji üretim üssü haline geleceğiz.

 

TOGG: Geçtiğimiz yıl nisan ayında ilk teslimatlarına başlayan yerli ve milli elektrikli otomobil markamız Togg, üretimine hız kesmeden devam ediyor. Bugüne kadar 40 binden fazla Togg, sahiplerine teslim edildi. Dünyanın en değerli elektrikli araç markasının 6’ıncı yılında ulaştığı üretim adedine biz 1,5 yılda eriştik.

 

ŞARJ İSTASYONLARI: Elektrikli araç şarj istasyonlarını 81 şehrimizde sunduğumuz desteklerle yaygınlaştırdık. Ülke genelinde 24 bin 400 halka açık şarj bağlantısı sayısı ile araç başına düşen şarj noktası sayısında Avrupa’da lideriz.

 

BATARYA ÜRETİMİ: Sektörümüzün yeni mobilite ekosistemine dönüşümü adına benzer yatırımları ülkemize kazandırmak üzere çalışıyoruz. Otomotiv sektörümüzün rekabet gücü için batarya üretimini bir diğer öncelikli alan olarak belirledik. Batarya çağrımız ile 2030 yılına kadar 80 Gwh kapasite inşa edeceğiz.

 

ÇİP ÇAĞRISI: Çip Çağrısı ile endüstriyel ölçekte çip üretim kapasitesi inşa etmeye yönelik 5 milyar dolar yatırımı harekete geçireceğiz. Öte yandan, TÜBİTAK enstitülerimizde çip üretim kabiliyetlerimizi yeni bir üretim tesisiyle taçlandıracağız. Ülkemizde ve ihracat pazarlarımızda önümüzdeki dönemde yenilenebilir enerji yatırımlarının artacak olmasını fırsata dönüştürmeyi amaçlıyoruz.

 

YTAK PROGRAMI: Ar-Ge çağrımızla da lider firmaların yatırımlarını Türkiye’ye kazandıracağız. Dış ticaret açığımızın yüzde 85’ini oluşturan 284 yüksek teknoloji ürününe yönelik yatırımları hızlandırmak amacıyla Yatırım Taahhütlü Avans Kredisi Programında Merkez Bankası ile iş birliği gerçekleştirdik. Merkez Bankamızın 3 yıllık dönemde 300 milyar liralık kaynak tahsis ettiği Program ile ülkemiz için stratejik öneme sahip yatırımlara uzun vadeli ve uygun koşullarda finansman imkânı tanıyoruz.

 

YÜKSELEN YENİLİKÇİ TEKNOLOJİLER: İletişim, iklim, biyoteknoloji ve afet teknolojileri gibi geleceğin teknolojilerine yön verecek alanlara odaklanan, bu yıl çıktığımız Yükselen Yenilikçi Teknolojiler Çağrısında 630 yeni yatırım için başvuru gerçekleşti. Rekabet Öncesi İşbirliği Programıyla ülkemiz için kritik ve stratejik alanlarda özel sektörümüzün kabiliyetlerini harekete geçiriyoruz.

 

KARBON AYAK İZİ: Sanayimizde karbon ayak izini azaltmak, enerji verimliliğini artırmak ve yenilenebilir enerji kullanmakta kararlıyız. 450 milyon dolar bütçeli “Türkiye Yeşil Sanayi Projesi”ni Dünya Bankası desteğiyle başlattık. KOSGEB eliyle bin 13 KOBİ’nin 7 milyar 153 milyon lira tutarında yeşil sanayi yatırımını destekliyoruz.

 

YEŞİL ALTYAPI: Yeşil dönüşümde avantajlı finansman sağlayacak Türkiye Sanayi Karbonsuzlaşma Yatırım Platformunun kurulumu için uluslararası paydaşlarımızla çalışmalara başladık. Bu programla 3 milyar avroluk kaynağı sanayimize sunmayı hedefliyoruz. Dünya Bankası ile sürdürdüğümüz proje kapsamında 2025 yılında OSB’lerimizin 6 milyar 300 milyon liralık yeşil altyapı yatırımlarını destekleyeceğiz.

 

SAVUNMA SANAYİ: 2002 yılından bugüne savunma sanayinde 886 yatırım için teşvik belgesi düzenledik. 156 milyar lira sabit yatırımın önünü açtık. 19 bin çalışanın istihdam edildiği 67 Ar-Ge ve Tasarım Merkezi’ne 172 milyar 300 milyon lira destek sağladık. Teknoparklarımızda savunma sanayi alanında 291 firmamız 5 bin 850 araştırmacıyla teknoloji geliştirmeye devam ediyor.

 

MİLLİ UZAY PROGRAMI: Milli Uzay Programındaki hedeflerimizden birini daha gerçeğe dönüştürdük: Türk Astronot ve Bilim Misyonu kapsamında ilk astronotumuz Alper Gezeravcı Uluslararası Uzay İstasyonunda 19 Ocak-9 Şubat 2024 tarihleri arasında on üç bilimsel deney gerçekleştirerek tarihi bir başarıya imza attı. Diğer astronotumuz Tuva Cihangir Atasever, 8 Haziran 2024’te yedi deneyi icra ettiği yörünge altı araştırma uçuşu gerçekleştirdi. Biyoloji, genetik, malzeme bilimi gibi alanlarda Türk bilim insanlarının araştırmalarını uzaya taşımanın gururunu yaşadık. Milletimizin heyecanla takip ettiği uzay bilim misyonlarımız, milyonlarca gencimize ilham kaynağı oldu.

 

9 BİN 538 YATIRIMA TEŞVİK: 2024 yılının ilk on ayında, 9 bin 538 yatırım için teşvik belgesi düzenledik. 203 bin ilave istihdamın önünü açtık. Ülkemizin stratejik ihtiyaçlarını adresleyen 69 milyar lira büyüklüğünde 26 yatırımı, proje bazlı ve stratejik teşvik uygulamalarından yararlandırdık. Yatırım teşviklerimiz genç nüfusun yoğun olduğu illerimizde istihdam artışı sağlıyor. Sadece bu yıl tamamlanan yatırımlarla Diyarbakır’da 10 bin 177, Şanlıurfa’da 9 bin 470, Van’da 6 bin 113, Mardin’de 9 bin 879, Batman’da 9 bin 747 istihdam oluşturduk.

 

PLANLI SANAYİ: Son 22 yılda 48 bin hektardan 143 bin hektara çıkardığımız planlı sanayi alanlarımızda üretimde olan OSB parsellerinin sayısını 11 binden 59 bine, OSB’lerde çalışan sayısını 415 binden 2 milyon 700 bine yükselttik. Son bir yılda 10 OSB, 7 Endüstri Bölgesi, 4 sanayi alanı ilan ettik. 28 OSB genişleme alanıyla birlikte 9 bin 395 hektar yeni yatırım alanı oluşturduk.

 

OSB YÖNETMELİĞİ: OSB uygulamalarında reform niteliğinde değişikliklerle sanayicilerimizin yatırım yerine erişimini kolaylaştırdık. Yatırım yerlerinin amacı dışında kullanımının önüne geçtik. OSB’lerdeki yatırım alanlarının tahsis sürecini daha şeffaf ve daha kolay hale getirdik. Artık her ayın ilk pazartesi günü tüm OSB’lerimizde tahsise hazır tüm sanayi alanları internet ortamında ilan ediliyor. Ekim ayında ilk kez başladığımız uygulamada 673 sanayicimiz yatırım yeri için başvurdu. OSB’lerde yasal süresi içinde yatırım yapılmamış alanların üretime kazandırılması amacıyla denetim çalışmalarına ara vermeksizin devam edeceğiz.

 

BÖLGESEL KALKINMA: Bölgesel kalkınma politikalarımız açısından kalkınma ajanslarının ve bölge kalkınma idarelerinin kurulmasından sonra üçüncü dönüm noktası olacak Yerel Kalkınma Hamlesi Programını başlatıyoruz. Kalkınma ajanslarımız aracılığıyla bugüne kadar 26 bin 489 projeye 75,3 milyar lira destek sağladık. 126,2 milyar lira kaynağı harekete geçirdik. Tamamı hibe 576 milyon avro uluslararası kaynağı ülkemize kazandırdık.

 

TÜRK PATENT: Avrupa Birliği nezdinde “coğrafi işaret” tescilinde atağa kalktık. Son bir yılda Ayaş Domatesi, Edremit Körfezi Yeşil Çizik Zeytin, Maraş Tarhanası, Ezine Peyniri, Safranbolu Safranı, Aydın Memecik Zeytinyağı, Araban Sarımsağı, Osmaniye Yer Fıstığı, Bingöl Balı, Bursa Şeftalisi, Hüyük Çileği, Bursa Siyah İnciri, Söke Pamuğu, Manisa Mesir Macunu ile AB tescilli coğrafi işaret sayımızı 14’ten 28’e çıkardık.

 

AVRUPA BİRİNCİSİ: Bu yılın ilk üç çeyreğinde teknogirişimlerimizin aldığı yatırımlar pandemi öncesi 10 yılın toplamında gerçekleşen tutarı aştı, 709 milyon dolara erişti. Tohum öncesi yatırım sayısında Avrupa birincisi olduk. Fonların fonu ve eş finansman mekanizmalarıyla, 4,1 milyar liralık kamu kaynağı ile 88 milyar liralık fonu harekete geçirdik. Bu fonların da katkısıyla 537 Türk teknoloji girişimi 124 milyar lira yatırım aldı.

 

KOSGEB: KOSGEB kalkınmamızın öncüsü KOBİ’lerimizin yanında olmaya devam ediyor. KOSGEB programlarını yalınlaştırdık; tohum aşamasından küreselleşmeye ihtiyaçların esnek şekilde karşılanabileceği “girişimcilik, ölçek büyütme ve küresel rekabet” başlıklarında topladık. Bu yıl 135 bin işletmemizi yerinde ziyaret ettik. Girişimcilik desteğimizin üst limitini 375 bin liradan 2 milyon liraya çıkardık. İlk kez 81 şehrimizde düzenlediğimiz girişimci seçmelerinde bin 64 işletme 1,5 milyar lira destek almaya hak kazandı. KOSGEB eliyle bu yıl 42 bin KOBİ’mize sunduğumuz desteklerin toplamı 8,3 milyar liraya ulaştı.

 

DENEYAP: Teknolojik yetkinlikler ile becerilerin tanımlanması ve belgelendirilmesi için geliştirdiğimiz Dijital Rozet platformuyla bugüne kadar 54 bin 575 kişiye 116 bin 783 dijital sertifika düzenledik. Yapay zeka, çip tasarım ve otonom sürüş teknolojilerinde sektörün önde gelen firmalarıyla birlikte başlattığımız eğitimlerde 2 bin 500 öğrencimiz bulunuyor. 81 şehrimizde kurduğumuz 130 Deneyap Teknoloji Atölyesinde Geleceğin Teknoloji Yıldızları Programını 4 bin 300 öğrencimiz tamamladı, 34 bin öğrencimiz eğitimlerine devam ediyor.

 

TEKNOFEST: TEKNOFEST Akdeniz’de 50 kategoride gerçekleştirdiğimiz yarışmalarda 1 milyon 650 binden fazla gencimiz yarıştı. Önümüzdeki yıl üniversite kampüslerinde kuracağımız 50 Milli Teknoloji Atölyesi ile gençlerimizin proje geliştirmeleri için imkan sağlayacağız.

 

TÜBİTAK: Ar-Ge Merkezlerinde ve teknoparklarda istihdam edilen temel bilimler mezunu araştırmacılar için işletmelere 274 milyon lira destek verdik. 91 bin bilim insanı ve öğrencimize bu yıl TÜBİTAK eliyle 3 milyar lira katkı sağladık. TÜBİTAK stajyer araştırmacı burs programında 785, araştırma projeleri programında 15 bin 100 üniversite öğrencimize araştırma deneyimi kazandırdık. 5 bin 300 doktora ve doktora sonrası araştırmacımıza yurtdışındaki öncü kurumlarda 1 yıla kadar araştırma bursu verdik. Uluslararası Lider ve Genç Araştırmacılar Programları ile araştırmalarını sürdürmek üzere ülkemize gelen bilim insanı sayısı 253’e ulaştı. Sayıları 135’e çıkan ulusal lider ve genç araştırmacımızı desteklediğimiz projelerde 700’den fazla bursiyer görev alıyor.

 

BİLİM MERKEZLERİ: Trabzon, Düzce, Denizli, Uşak, Ankara ve İstanbul’da açtığımız 13 yeni merkezle bilim merkezi sayımızı 35’e çıkardık. Yıl sonuna kadar 5 yeni bilim merkezinin daha açılışını yapacağız.

 

TSE: Standardizasyon ve uygunluk değerlendirme alanındaki milli kuruluşumuz TSE, bu yıl laboratuvarlarında 100 binden fazla test ve kalibrasyon hizmeti gerçekleştirdi. Bin 563 standart yayımladık ve 21 bin eğitim sertifikası düzenledik. İthalat denetimleri kapsamında 163 bin ürünü inceleyerek standartlara uygun olmayan 4 bin 500 ürünün ülkemize girişini engelledik. Türkiye’nin kalite ve uygunluk değerlendirme üssü olacak Ankara Kalite Kampüsümüze 2025 yılında taşınacağız.

 

TÜBA: TÜBA Uluslararası Akademi Ödüllerinde 28, Genç Bilim İnsanı Ödüllendirme Programında 644 bilim insanına ödül verdik. Bilimsel Telif Eser Ödülleri kapsamında bugüne dek 238 eser ödüle layık görüldü. Millî Mücadelenin Yerel Tarihleri eserinin basımını gerçekleştirdik. Türk Dünyası Ulusal Bilimler Akademileri Birliği’nin ve Avrupa Akdeniz Akademiler Birliği’nin dönem başkanlığını yürütüyoruz.

 

Komisyon, AK Parti Samsun Milletvekili Mehmet Muş başkanlığında toplandı.

Komisyonda, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının yanı sıra Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu, Türk Standartları Enstitüsü, Türk Patent ve Marka Kurumu, Türkiye Bilimler Akademisi, Türkiye Uzay Ajansı, Doğu Anadolu Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, Doğu Karadeniz Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı, bütçe, kesin hesap ve Sayıştay raporları, GAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığının bütçe ve kesin hesabı ile Kalkınma Ajansları denetim raporları ele alınacak.